ضرورت بازنگری درنحوه ارائه خدمات تیمهای اضطراری بهداشت محیط در ح

ضرورت بازنگری درنحوه ارائه خدمات تیمهای اضطراری بهداشت محیط در ح

ضرورت بازنگری درنحوه ارائه خدمات تیمهای اضطراری بهداشت محیط در حrnrnضرورت بازنگری درنحوهrnارائه خدمات تیمهای اضطراری بهداشت محیط در حوادث وبلایا
rnrn
rnrn 
rnrn 
rnrn 
rnrnچکیده :تاریخ حیاتrnانسان مملوء از حوادث غیر مترقبه و ناگوار طبیعی و غیر طبیعی است و در این بین رنجrnها و مصیبت های این حوادث نه تنها محل بلا دیده بلکه همه مردم جهان را تحت تأثیرrnخود قرار می دهد. حوادثی نظیر فعال شدن آتشفشان ها، سیل، زلزله، جنگ و همهrnگیریهایی نظیر وبا و طاعون خسارات زیادی را به جامعه بشری وارد کرده است و شرایطrnایجاد شده در حین این حوادث و بعد از آن،شرایطی سخت وپیچیده پیش می آوردکه درrnاولین اقدام ،کنترل سلامت وبهداشت عمومی بلادیدگان ازاهمیت ویژه وفوق العاده ایrnبرخوردارمی باشد. بی تردید مشکلات ایجاد شده و تلفات انسانی پس از بروز این گونهrnحوادث غیر مترقبه با وضعیت عادی بسیار متفاوت بوده، لذا شیوه عمل و مدیریت بحرانrnاز جمله کنترل و مدیریت بهداشت محیط در شرایط اضطراری می تواند در کاهش اثرات وrnعوارض ناشی از این گونه حوادث و همچنین ترمیم و عادی سازی شرایط تأثیر گذار باشد.rnهرچند اطلاع یافتن وممانعت از بروز حوادث غیرمترقبه کاری محال می باشد امابا انجامrnبرنامه ها وپرو‍‍ژه های پیشگیرانه، آمادگی وتربیت نیروهای کارشناش وتقسیم وظایفrnومسئولیتها،می توان صدمات وخسارات آن را به حداقل کاهش داد.بدون تردید نقش نیرویrnانسانی کارآزموده درمدیریت بحران وهدایت صحیح برنامه ها،کلیدی ترین بخشrnدرمقابله بااینگونه بحران ها میباشد.طی چند ساله اخیر،    rnهزینه های قابل توجهی به منظور ارتقاء توانایی های نیروهای کارشناش در بخش بهداشتrnمحیط هزینه گردیده اشت اما بواسطه عدم برنامه ریزیهای علمی وعملی وهمچنین عدمrnتقسیم بندی حیطه ها ومسئولیتها در سیستم بهداشت محیط موجب حداقل بازدهیrnدرمقابله با اثرات بلایای طبیعی بوده است،همچنانکه درحوادث تاسف بار زلزله هاrnوسیل های اخیر مشاهده گردید.لذا با توجه به وسعت وگستردگی برنامه های بهداشت محیطrnوتخصصی بودن حوزه های عملیاتی بنظر می رسد تقسیم بندی فعالیتهای بهداشتrnمحیط به اجزاء مختلف نظیر برنامه تامین آب آشامیدنی،مبارزه وکنترل حشرات وجوندگانrnوسایر برنامه ها در یک سیستم عملیاتی منسجم از کارآیی وتاثیر بیشتری برخوردارrnخواهد شد. این مقاله که از نوع تحلیلی – اسنادی می باشد سعی بر این دارد کهrnضمن تشریح و معرفی سیستم بهداشت محیط، مسئولیتها، کارکرد و توانمندیهای آن، نقشrnکارشناسان بهداشت محیط را بعنوان نیروهای مؤثر در کنترل و کاهش اثرات و عواملrnزیانبار و بهسازی محیط زیست در مواقع بروز حوادث غیر مترقبه را تشریح نماید.
rnrn 
rnrn کلمات کلیدی :بهداشتrnمحیط، مدیریت، حوادث وبلایا ، کارشناسان بهداشت محیط
rnrn 
rnrnمقدمه : اگر بپذیریمrnکه تعریف بهداشت محیط عبارتست از کنترل عواملی از محیط زیست که به نحوی بر رفاهrnجسمی ، روانی ، اجتماعی تأثیر می گذارند یا تغییر در شرایط محیط به منظور ایجادrnوضع مطلوب است و یا به عبارتی اندیشه و کار صحیح مهندسی در جهت حل مشکلات مربوط بهrnاثرات زیان بار محیط بر انسان می باشد آن گاه می توان دریافت که براساس تعاریف فوقrnبرنامه های مقابله ای و مدیریت بحران در شرایط اضطراری ناشی از حوادث غیرمترقبه وrnبلایای طبیعی توسط بخش بهداشت محیط موجب کاهش صدمات ناشی از عواقب آن خواهد شد .rnمسلماً نیروهای کارشناسی بهداشت محیط براساس تحصیلات دانشگاهی و تجارب میدانی خودrnمی توانند از عوامل بسیار مؤثر و تأثیرگذار در مدیریت بحران مناطق آسیب دیده باشندrn. اما آنچه در سال های اخیر و در حوادث مختلف از جمله زلزله های رودبارrnو بم شاهد بودیم فقدان یک برنامه و استراتژی مشخص یا به عبارتی عدمrnشفافیت در مدیریت بهداشت محیط بویژه در چند روز نخست که جامعه مصیبت دیده دارایrnبالاترین درجه افسارگسیختگی در کلیه بخش های جامعه می باشد نیاز به تدوین یا بازنگریrnهمراه با آموزش و تعلیم شیوه های برخورد با شرایط اضطراری ، بیش از بیش احساس میrnشود . آنچه مسلم است این است که همه کشورهای جهان در برابر حوادث غیرمترقبه ای کهrnهر لحظه امکان وقوع آن می رود آمادگیهای لازم را می بایست دارا باشند تا بتواندrnخسارات متنوع و شدید آن بر کلیه ارکان جامعه را از جمله زیر بناهای اقتصادی ،rnاجتماعی و حتی فرهنگی به حداقل برسانند . در این میان بخش بهداشت درمان ، از جملهrnنیروهای بهداشت محیط از ابتدای بروز حادثه تا رسیدن جامعه به شرایط عادی دارای نقشrnویژه و خاصی می باشند .
rnrn 
rnrnکلیات :مسلماً اولینrnگام در بحث سیستم مدیریت بهداشت محیط اضطراری و حوادث غیر مترقبه ، آمادگی درrnبرابر بروز حوادث ، توانایی و قابلیت آن در بخش مسئولیت ها و وظایف محوله می باشندrnو در این راستا آگاهی و تکمیل اطلاعات مناطق مختلف براساس وضعیت جغرافیائی – آب وrnهوایی ، جمعیتی و … از اهمیت بسزایی برخوردار است . بی تردید کارکنان سازمانrnیافته و تعلیم دیده در یک سیستم به آسانی و با سرعت و ظرافت بیشتری نسبت به انجامrnمسئولیت های خود مبادرت می ورزند .
rnrn 
rnrnساختارهای مدیریتrnبحران بصورت یک شبکه حلقوی در هم تنیده از بالا به پایین و از بزرگ به کوچک می باشدrnبدین معنا که ساختارهای مدیریتی شامل همکاریهای درون بخشی و برون بخشی در کلیهrnسطوح کشوری ، استانی ، شهرستانی و بخشی است که در پایین ترین بخش ها نیازمند تقسیمrnکار ، شفافیت وظایف ، و حیطه های تحت مسئولیت می باشد در این راستا اولین جایگاهrnکسب اطلاعات در خصوص نقش و مسئولیتهای یک سیستم معمولاً قانون و شرح وظایف سازمانیrnآن می باشد که عملکردهای کلی را تشریح و توصیف می نماید . این عملکردها ، همانrnوظایف معمول سازمانی می باشد که در شرایط عادی نیز بطور مرتب ، اجرا می شوند . اماrnدر شرایط بحران ناشی از حوادث غیرمترقبه اهمیت خاص و سرعت و دقت ویژه ای می طلبد .rnبدین لحاظ براساس شرح وظایف قانونی وسازمانی ، همچنین براساس توانائیهای کارشناسیrnبخش بهداشت محیط که ناشی از تحصیلات دانشگاهی و فعالیتهای میدانی است . دامنهrnفعالیت بهداشت محیط می تواند شامل برنامه های زیر باشد : 
rnrn 
rnrnv        مشارکت وrnهمکاری در بخش دفن اموات و اجساد
rnrn 
rnrnv        مشارکت وrnهمکاری در انتخاب مکان های اسکان موقت و اردوگاهها براساس استانداردهای موجود وrnبررسی نحوه استقرار خانوارها
rnrn 
rnrnv        احداثrnحمامها و سرویس های بهداشتی
rnrn 
rnrnv        مشارکت وrnهمکاری در انتخاب روش دفع مواد زائد جام(پسماندها)د براساس وضعیت جغرافیایی محل
rnrn 
rnrnv        مشارکت وrnهمکاری در انتخاب روش دفع فصولات و سایر مواد زائد مایع (فاضلاب) براساس وضعیتrnجغرافیایی محل
rnrn 
rnrnv        مشارکت وrnهمکاری در برنامه تأمین و توزیع آب آشامیدنی سالم و نظارت و کنترل سلامتی آب موردrnمصرف
rnrn 
rnrnv        مبارزهrnو کنترل جوندگان ، حشرات ناقل بیماری ، سگ های ولگرد و سایر جانوران موذیrn(نظیر مار ، عقرب)
rnrn 
rnrnv        نظارت وrnکنترل بر تمامی مراحل تهیه و توزیع موادغذائی بویژه محصولات اهدائی
rnrn 
rnrnv        نظارت برrnوضعیت شستشو و گندزدایی محل های اسکان و وسایل مصرفی بلادیدگان
rnrn 
rnrnv        انتخابrnمحل احداث انبار و نظارت بر تسهیلات انباری و کنترل مواد اهدائی نظیر البسه و غیرهrn
rnrn 
rnrnv        ارائهrnآموزش های لازم و ارتقاء سطح آگاهیهای افراد جامعه به منظور حفظ سلامتی خود باrnاستفاده از روش های متنوع نظیر آموزش های چهره به چهره و گروهی روزنامه ها و صدا وrnسیما
rnrn 
rnrnv        مشارکت وrnهمکاری در زمینه های بهسازی های محیطی نظیر زه کشی آب های سطحی منطقه ، بهسازی هایrnچاهها ، قنوات و چشمه ها
rnrn 
rnrnv        انجامrnتحقیقات مختلف میدانی به منظور کاهش اثرات زیان بار از حوادث غیرمترقبه و بلایایrnطبیعی بر محیط زیست و انسان ها
rnrn 
rnrn نقش سازمانهایrnغیردولتی در کاهش خسارتهای ناشی از حوادث غیرمترقبه
rnrn 
rnrn(1) سازمانهایrnغیردولتی :
rnrn 
rnrnدر تعاریف جهانیrnسازمانهای غیر دولتی شامل جمعیت ها ،گروهها و نهادهای انسانی و خودجوش و برآمده ازrnمردمی هستند که مهمترین شاخصه خود را در استقلال از دولت تبین می نماید ، امروزهrnسازمانهای غیردولتی با فعالیتهای غیرانتفاعی و داوطلبانه در جهت رفاه و خدماتrnعمومی به انجام فعالیت می پردازند این سازمانها بنابر تعریف بانک جهانی درکاهشrnدردها و افزایش منافع فقرا او حفظ محیط زیست ، تأمین خدمات اجتماعی و توسعه اجتماعrnفعال هستند . این سازمان ها در تمام عرصه های ملی و بین المللی فعالیت می نمایندrnبطور مثال نقش مؤثر شهروندان در اداره امور خود در محدوده یک شهر در چارچوبrnسازمانهای غیردولتی قابل تصور است شهروندان در این مشارکت فعال صاحب تجربه ، تخصصrn، آگاهی و در توسعه اجتماعی توانمند می گردند دامنه فعالیت این سازمان ها از امورrnامدادی ، رفاهی و مذهبی تا دفاع از حقوق بشر پناهندگی و توسعه علوم و تکنولوژی وrnامور زنان و جوانان را شامل می گردد سازمان های غیردولتی کانال ارتباطی بین مردم وrnدولت هستند و نقش مؤثری در رشد و بلوغ اجتماعی بازی می نمایند هر شخصی به دور ازrnتعصبات نژادی – فرهنگی ، فقط با پذیرفتن آرمان های خاص تشکل، می تواند عضو سازمانrnهای غیردولتی گردد .
rnrn 
rnrnسازمانهای غیردولتیrnدر ایران : با این که فعالیتهای مردمی و خودجوش در کشور ایران ، سابقه ای بسیارrnطولانی دارد تاکنون این فعالیتها نتوانسته اند که خود را با تعاریف جدید منطبقrnکنند و یا نقش عمده ای را در کشور ایفا نمایند در حال حاضر فعالیتهای داوطلبانه درrnایران به دو گونه عمده شکل می گیرد اولی در قالب سنتی که بیشتر شامل هیئت هایrnعزاداری و نهادهای مذهبی است و دومی فعالیتهایی است که براساس تعاریف جدید ازrnسازمانهای غیردولتی و بصورت سازمانی شکل می گیرند .
rnrn 
rnrnجدایی از ماهیت و هدفrnهرکدام از این فعالیتها و نهادها ، آنچه مهم می باشد توانایی سازمانها و نهادها درrnبه کارگیری توانایی مردم بصورت داوطلبانه است که بتوانند هدایت کننده بزرگترینrnسرمایه اجتماعی که مشارکت مردم در شرایط مختلف است باشند .
rnrn 
rnrnنقش سازمانهایrnغیردولتی در افزایش منابع : همان طور که بیان شد فعالیت عمده در کشور ما پس ازrnزمزمه در زمینه جلب کمکهای مردمی و انتقال آن به مناطق آسیب دیده بوده است که شایدrnدر این بین تجربه های زیادی نصیب دست اندرکاران شده است مردم کشور ایران در زمینهrnکمک رسانی و اهدای هدایا در طول سالیان متوالی امتحان خود را پس داده اند و بهrnعنوان یکی از خصوصیات انسان دوستانه مردم ایران بشمار می رود باید توجه نمود کهrnمنابع فقط منابع جنسی یا مالی را شامل نمی شود و دربرگیرنده مسائل روحی ، روانی وrnحضوی نیز می باشد . با توجه به زمینه های فعالیت ، حضور سازمان های غیردولتی میrnتواند در کاهش آلام ناشی از حوادث وبلایا بهره مند گردید .
rnrn 
rnrnنقش سازمانهایrnغیردولتی در کاهش نیازها : کاهش نیازها به هنگام بحران مستلزم سرمایه گذاری قبل ازrnشرایط بحرانی است بدین معنی که پس از وقوع زمین لرزه به هیچ عنوان نمی توان بهrnگونه ای عمل کرد که منجر به کاهش خسارت ها گردد بلکه تنها    rnمی توان به جبران قسمتی از خسارتهای وارده نایل شد دو عامل عمده در جهت کاهشrnخسارتهای وارده عبارتند از :
rnrn 
rnrn-          rnایمن سازی و مقاوم سازی
rnrn 
rnrn-          rnآموزش های عمومی و همگانی
rnrn 
rnrnبرای عملی شدن هر دوrnمورد فوق نیاز به بستر سازی فرهنگی گسترده ای است که شاید بتوان گفت که فرهنگ سازیrnاز نقش های اساسی سازمانهای غیردولتی است برای مثال انجام همایشهای فرهنگی ،rnبرگزاری نمایشگاهها ، تهیه فیلم های آموزشی و یا گروههای تحقیقاتی و آموزشهای مردمیrnگسترده به دلیل مردمی بودن این سازمان ها بازده بیشتری خواهد داشت ، آموزش ساکنانrnیک محله چیزی نیست که بتوان به اجبار و یا توسط ارگانهای دولتی آن را عملی نمود ازrnطرف دیگر سازمان های غیردولتی      می توانند بعنوانrnناظر بیطرف در روند ساخت و سازهای عمومی و خصوصی عمل کنند و اقدام به انتشار گزارشrnدر سطح عمومی نمایند .
rnrn 
rnrn بحث و نتیجهrnگیری : هر چند اطلاع یافتن و ممانعت از بروز حوادث غیرمترقبه کاری محال می باشد .rnاما با انجام برنامه ها و پروژه های پیشگیرانه ، آمادگی و تربیت نیروهای کارشناس وrnتقسیم وظایف و مسئولیتها ، می توان صدمات و خسارات آن را به حداقل کاهش داد . بدونrnتردید نقش نیروی انسانی کارآزموده در مدیریت بحران و هدایت صحیح برنامه ها ، کلیدیrnترین بخش در مقابله با اینگونه بحران ها می باشد . طی چندساله اخیر ، هزینه هایrnقابل توجهی به منظور ارتقاء توانائی های نیروی کارشناسی در بخش بهداشت محیط هزینهrnگردیده است اما بواسطه عدم برنامه ریزیهای علمی و عملی همچنین عدم تقسیم بندی حیطهrnها و مسئولیتها در سیستم بهداشت محیط ، موجب حداقل بازدهی در مقابله با اثراتrnبلایای طبیعی بوده است ، همچنانکه در حوادث تأسف بار زلزله ها وسیل های اخیرrnمشاهده گردید .    لذا با توجه به وسعت و گستردگی برنامه هایrnبهداشت محیط و تخصصی بودن حوزه های عملیاتی بنظر می رسد تقسیم بندی فعالیتهایrnبهداشت محیط به اجزاء مختلف نظیر برنامه تأمین آب آشامیدنی ، مبارزه با کنترلrnحشرات و جوندگان و سایر برنامه ها در یک سیستم عملیاتی منسجم از کارآیی و تأثیرrnبیشتری برخوردار خواهد شد .
rnrn 

نویسندگان: محمدجوادمحمدی*rnفلاح حیدرماه* رسول پرتوی* rnrnrn
 
rnrnrn *کارشناسان بهداشتrnمحیط گروه بهداشت محیط معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

در تاریخ : 2014-04-18 20:04:05